Susan van Hees loopt opgewekt de La Place bij De Meern binnen, waar we haar spreken over de Taskforce Stikstof die zij trekt binnen bouwbedrijf BAM. Verandering op dit onderwerp teweeg brengen in een van nature behoudende sector is niet niks. Ze is net gebeld voor een quote over het stikstof dossier, door NRC. “Fijn dat ze ons nu weten te vinden, dan kunnen we tenminste ook meesturen.”

Wij, Petra Kerstens en Jelger Spijkerboer, willen als veranderaars en organisatieontwikkelaars bijdragen aan leukere, betere en duurzamer organisaties. Wij spreken Susan vanuit ons initiatief Veranderhelden, waarin we verkennen hoe mensen die werken aan disruptieve veranderingen in organisaties effectief kunnen zijn. Bijvoorbeeld rondom duurzaamheid, maar ook andere vraagstukken zoals het veranderen van een traditioneel mannenbolwerk naar een inclusieve organisatie. Onder het motto: het kan niet, maar het moet toch?!

We zijn nieuwsgierig naar veranderstrategieën bij dergelijke transformaties en naar de personen die opstaan om verantwoordelijkheid te nemen voor deze veranderingen; wat kenmerkt hen, hoe kijken en denken zij?

Ons vorige interview met Albert Vliegenthart liet zien dat het werkt als je loyaal bent aan het vraagstuk in plaats van aan de vraag(-steller). Dit interview laat ons zien hoe moeilijk dat is, wanneer je dat doet van binnenuit, als medewerker van de organisatie. Hoe verleen je jezelf en de aanpak steun, als die ook betekent dat business as usual daardoor fundamenteel ter discussie wordt gesteld? Misschien vraagt dit soort vernieuwing om spannende kruisbestuiving tussen disruptieve veranderaars buiten de organisatie en veranderaars binnen?

Susan van Hees, afdelingsmanager omgevingsmanagement en trekker van de Taskforce Stikstof  van BAM, vertelt ons over hoe zij steun verwerft en deze verandering aanpakt.

Aan welk vraagstuk werk jij?

Tijdens de stikstof crisis zag ik dat er binnen BAM in eerste instantie nog vrij afwachtend gereageerd werd. Zo van, het waait wel weer over, of de overheid zoekt naar een oplossing. Ik dacht: we moeten zelf aan de slag! Het lag ook dicht bij mijn rol toen: afdelingsmanager omgevingsmanagement en (interim) duurzaamheid. Zo ben ik afgelopen jaar de trekker geweest van onze taskforce stikstof.

De uitspraak van de Raad van State over het Programma Aanpak Stikstof (PAS) heeft grote gevolgen voor ons. Na een impactstudie hebben we onze taskforce opgericht. Dat is goed voor de binnen- en de buitenwereld; we zijn beursgenoteerd, dus is het fijn als je een antwoord hebt zorgen van aandeelhouders over de stikstofproblematiek. Nu konden we zeggen: we hebben een taskforce, we zijn ermee bezig!

En wat heb je gedaan met die taskforce?

We hebben een brede impactanalyse gedaan en zijn gaan onderzoeken welk handelingsperspectief we hebben. Dat hebben we gedaan met de collega’s vanuit diverse hoeken van het bedrijf. Er zijn diverse invalshoeken in dit dossier. Juridisch, ecologisch, technisch, organisatorisch maar vooral ook veranderkundig.

Wij moeten als bouwer rekening houden met regelgeving rondom natuurgebieden; waaronder natura 2000. Dat betekent dat we niet te veel stikstof mogen uitstoten in bepaalde gebieden. Die regelgeving betekent dat sommige projecten gewoon niet door kunnen gaan. Als iemand bezwaar maakt tegen een project op basis van de natura 2000 regels en het word gegrond verklaard dan lig je stil. Kortom, dat is echt een flink risico. Overigens vind ik zelf dat we echt zuinig moeten zijn op die natuur. Ik had eigenlijk gewild dat we nog veel verder zouden gaan.

Wat leverden die werksessies op?

Nou, dat is in ontwikkeling. We zijn nu met verschillende oplossingsrichtingen aan de slag. Dat doen we deels om op te halen wat er ligt aan kennis in de organisatie, en deels om bewustzijn te creëren.

Je spreekt nu over emissieloos bouwen, wanneer is dat de naam of het veranderdoel geworden?

Van alle oplossingsrichtingen zagen we al snel dat anders bouwen (denk aan materieel, het logistieke proces, bouwmethodes etc.) met weinig tot geen uitstoot, het meest impact heeft en binnen onze eigen invloedssfeer ligt. Dus hebben we gezegd: daar alle focus op, dat is de toekomst, dat moet het doel worden.

Met wie trek je hierin op?  

Een groep waarvan ik dacht- dit zijn sleutelfiguren. Directeur inkoop. De manager duurzaamheid en innovatie, manager strategische partnerschappen, verwerving/commercie en zo meer. Ik heb continu getoetst: wie denk jij dat er nog bij moet? Ook het hoger management heb ik in de loop gehouden, zodat ze weten wat er speelt. Dat heb ik eigenlijk intuïtief gedaan. Ik dacht; dit werkt.

Maar toen liep ik vast…  Iedereen had ja gezegd tegen dat doel, we hadden en convenant gesloten en toen gebeurde er niet zoveel… Wat is eigenlijk precies mijn opdracht, dacht ik? Hoe ga ik dit aanpakken? Moet ik dit wel doen?

In mijn functie staat niets over emissieloos bouwen. Ik had het hele verhaal ook terug kunnen leggen, maar ik voel mij verantwoordelijk en ik vind de transitie belangrijk. Bovendien wist iedereen mij inmiddels wel te vinden. Ik dacht; het gaat echt helpen als iemand met een beetje procesgevoel dit oppakt. Dus uiteindelijk heb ik besloten het een stap verder te brengen, en dan kijken we opnieuw verder.

Ik heb een clubje jonge consultants gevraagd om mij te helpen door wat vragen te onderzoeken. Wat willen we met emissieloos bouwen? Wat is de status quo? Wat kunnen we al? Wat wordt er nu eigenlijk van ons verwacht door de overheid? Zijn er deadlines? Ik hoop ergens in de komende weken onze veranderopgave echt te definiëren. We hebben nu zicht op de opgaven, de verschilmakers intern en het netwerk dat we extern nodig hebben en moeten benutten.

Dus er is wat veranderd op papier en in de hoofden van enkele mensen, maar in de praktijk nog weinig? 

Eh, ja…dat is een confronterende vraag. Maar dat klopt wel ja. Er is wel veel gebeurd aan draagvlak en bewustwording, maar nu moeten we de volgende stap zetten.

Hoe wil je die verandering aanpakken?

Kijk, wij hebben één elektrische wals. En we zijn het grootste bouwbedrijf van Nederland! Ik zou op zoek willen gaan naar meer van die pareltjes, voorbeelden waar mensen trots op zijn of verder in willen gaan. Waar mensen een gevoel van krijgen van daar wil ik wel bij horen. Klanten willen dat ook! Mijn strategie is denk ik enerzijds zoeken naar de energie, kleine voorbeelden, en anderzijds borging bij het management.

Waar gaat het spannend worden straks?

We zijn een bouwbedrijf, en deze sector is in de basis echt conservatief. Dus alles wat nieuw en anders is, dat kost ZOVEEL tijd. Dit vraagt een andere manier van kijken naar wat je doet. Dus de vraag is – hoe krijg je mensen zo ver dat ze dit als een uitdaging gaan zien? Hoe tof zou het zijn als we dit het groenste bouwproject van NL kunnen maken?

En het gaat ook breder dan BAM alleen. Als wij hier stevig op investeren en nieuwe materialen en werkwijzen ontwikkelen, kunnen we dat niet laten meetellen in een aanbieding, als er op EMVI beoordeeld wordt. Dat mag niet is de regel, dan is er geen level playing field bij een tender voor de andere partijen die aanbieden. Zulke regels en structuren kunnen echte innovatie ook in de weg staan.

Als we je zo horen, er is eigenlijk een fundamentelere innovatie nodig. Met het optimaliseren van het huidige systeem win je wel wat procenten uitstoot, maar bereik je echt emissieloos bouwen niet.

Ik zie het in stapjes voor mij. Eerst naar minder uitstoot, dan uitstoot neutraal, en dan emmissieloos. Ik werk eerst aan bewustwording en minder uitstoot. Het op de agenda krijgen. Ik ben continu aan het checken of het nog ok is wat ik doe. Kijk, uiteindelijk moet het niet van mij worden. Het moet van de directeuren en de werkvloer worden. Die moeten straks gaan sturen en het verschil gaan maken.

En tegelijk: alleen draagvlak brengt je nog geen verandering. Dus ondertussen probeer ik ook quick wins te pakken. Maar vervolgens komt inderdaad wel de vraag: hoe verder? Wie durft echt?

Wanneer heb je het gevoel dat je goed bezig bent?

Als ik voor elkaar heb gekregen dat verduurzaming een centraal punt is waaromheen ze zich organiseren. Dat de directeuren het gevoel hebben dat ze erop kunnen sturen. Als zij het verhaal gaan vertellen. We willen hier serieus aan bijdragen en niet wachten tot opdrachtgevers erom vragen. Dit gaat over het bouwbedrijf dat we morgen willen zijn.